با گسترش استفاده از سیگارهای الکترونیکی در میان جوانان و افراد سیگاری، این دستگاه‌ها به‌عنوان گزینه‌ای مدرن برای ترک سیگار معرفی شده‌اند. با این حال، تحقیقات علمی نشان می‌دهد که ترکیبات شیمیایی موجود در آن‌ها، از جمله نیکوتین و طعم‌دهنده‌ها، می‌توانند سلامت بدن، به‌ویژه ریه و مغز را تهدید کنند و خطر وابستگی و آسیب‌های بلندمدت را به همراه داشته باشند.

سیگارهای الکترونیکی، همان‌گونه که از نامشان پیداست، دستگاه‌هایی هستند که به عنوان جایگزین سیگارهای سنتی طراحی شده‌اند. این ابزارها با استفاده از فناوری گرمایشی، مایعی موسوم به "جویس" یا "سالت" را به بخار تبدیل کرده و امکان استنشاق نیکوتین و سایر ترکیبات را بدون تولید دود واقعی فراهم می‌کنند. برخلاف تصور عمومی، نیکوتین به صورت مستقیم در ساختار دستگاه وجود ندارد، بلکه درون مایع‌هایی قرار دارد که کاربر در مخزن دستگاه می‌ریزد.

ترکیب اصلی این مایعات شامل چند ماده شناخته‌شده است. نیکوتین که ماده‌ای بسیار اعتیادآور به شمار می‌آید، در بیشتر این محصولات یافت می‌شود؛  اگر چه غلظت آن بسته به نوع محصول می‌تواند از صفر تا مقادیر بالا متغیر باشد.

همچنین از پروپیلن گلیکول، مایعی بی‌رنگ و بی‌بو که معمولاً در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی نیز کاربرد دارد، به‌عنوان حامل نیکوتین و طعم‌دهنده‌ها استفاده می‌شود؛ گلیسیرین گیاهی نیز بخش مهم دیگری از این ترکیب است که به دلیل خاصیت شیرین و غلیظ بودن، نقش مهمی در تولید بخار ایفا می‌کند. افزون بر این‌ها، طعم ‌دهنده‌ های شیمیایی متنوعی در این مایعات وجود دارد که طعم‌هایی چون میوه‌ای، شیرین، نعناع و سایر مزه‌ها را برای کاربران فراهم می‌آورد؛ با این حال، برخی از این ترکیبات می‌توانند برای سلامت انسان به ‌ویژه دستگاه تنفسی مضر باشند. همچنین در برخی موارد، وجود فلزات سنگین مانند سرب، نیکل و کروم و ترکیباتی همچون فرمالدهید و استالدهید گزارش شده است که می‌توانند خطرات جدی برای بدن به‌وجود آورند.

فرایند عملکرد این دستگاه‌ها به‌گونه‌ای است که با فعال شدن المنت حرارتی داخلی، مایع موجود در مخزن گرم شده و به بخار تبدیل می‌شود. به‌محض مکش توسط کاربر، بخار تولیدشده از طریق دهانی دستگاه وارد دهان و ریه می‌شود؛ این فناوری باعث می‌شود که کاربر تجربه‌ای مشابه سیگار سنتی اما بدون بوی ناشی از سوختن توتون داشته باشد؛ اما نکته قابل توجه آن است که میزان بخار و بوی تولیدشده توسط سیگارهای الکترونیکی به‌ مراتب کمتر از سیگارهای سنتی است و همین امر موجب استفاده راحت‌تر آن‌ها در محیط‌های مختلف شده است.

در میان انواع سیگارهای الکترونیکی، دو نوع رایج‌تر از بقیه هستند: پاد و ویپ؛ پاد ها معمولاً دستگاه ‌هایی قابل شارژ با کارتریج‌های تعویض‌پذیر هستند که مایعی با نیکوتین بالا، موسوم به سالت، را به بخار تبدیل می‌کنند. به همین دلیل، تجربه‌ای نزدیک به مصرف سیگارهای سنتی را برای مصرف‌کننده فراهم می‌سازند. در مقابل، ویپ‌ها که از جویس استفاده می‌کنند، محبوب‌ ترین نوع سیگار الکترونیکی به شمار می‌روند؛ جویس‌ها معمولاً ترکیبی از نیکوتین، طعم ‌دهنده‌ها، گلیسیرین گیاهی و دیگر مواد شیمیایی‌اند و به دلیل ایجاد بخار بیشتر، تجربه‌ای متفاوت‌تر از پادها به کاربر ارائه می‌دهند.

(پایان بخش اول)

«ندا محمدی» کارشناس واحد سلامت روان مرکز بهداشت شهدای انقلاب شیراز