هاری نوعی بیماری خطرناک ویروسی مشترک بین انسان و حیوان (زئونوز) است که موجب التهاب مغزی حاد می‌شود. انتقال بیماری از طریق گازگرفتن حیوانات مبتلا به انسان و حیوان انجام می‌گیرد. همچنین بزاق مبتلایان به بیماری هاری منبع سرشاری از ویروس هاری است.

تاریخچه بیماری هاری

ویروس هاری حدود 2300 سال قبل از میلاد شناخته شده است و به نظر می‌رسد سگ، ناقل اصلی این بیماری باشد؛ دانشمندانی مانند ابوعلی‌سینا، محمّدابن زکریای رازی و سید اسماعیل جرجانی بیماری هاری را توصیف و آن‌ را شرح داده‌اند. لوئی پاستور درمان ضد هاری و واکسیناسیون را در سال 1885 میلادی ارائه داد.

شیوع ویروس هاری

در ایران سالانه بیش از 100 هزار نفر به علت گزش حیوانات مشکوک به هاری به ویژه سگ، تحت درمان ضد هاری قرار می‌گیرند، و تخمین زده می شود هاری سالانه باعث مرگ 59 هزار انسان در بیش از 150 کشور می شود که 95 درصد موارد در آفریقا و آسیا رخ می‌دهد؛ هاری یک مشکل عمده در آسیا است و ارزیابی می‌شود که در آسیا سالانه 35.172 نفر جان خود را از دست می‌دهند.

ویروس بیماری هاری در چه حیواناتی نفوذ می کند؟

کلیه حیوانات خونگرم پستاندار، چه وحشی و چه اهلی به این بیماری حساس هستند. البته در پرندگان، ابتلاء به این بیماری فقط به‌طور مصنوعی در آزمایشگاه گزارش شده‌است؛ همچنین بسیاری از حیوانات وحشی مانند راکون، خفاش، راسو، میمون، گرگ، خرس، شغال و روباه، و حیواناتی اهلی همچون سگ، گربه، اسب، شتر، الاغ و گاو به این بیماری حساس بوده و قادر به انتقال بیماری به انسان و سایر حیوانات هستند.

راه های انتقال بیماری هاری

اصلی ترین راه انتقال ویروس هاری، حضور ویروس بیماری زا (در بیشتر موارد در بزاق حیوان‌های گزنده) و نفوذ آن به داخل زخم یا غشای مخاطی است؛ و مواجهه به دو طریق صورت می گیرد:

1. -     انتقال هاری از راه گزش

بزاق حاوی ویروس حیوان مبتلا به هاری از طریق سوراخ‌هایی که هنگام گزش در پوست و عضلات ایجاد می‌شود سبب تزریق ویروس به بدن قربانی می‌شود؛ عامل بیماری هاری قادر به عبور از پوست سالم نیست، اما ریختن ترشحات بزاقی دام آلوده بر روی خراش‌های زخم سبب هاری می‌شود.

در گربه سانان نیز از طریق کشیدن چنگال ممکن است این بیماری منتقل شود. درصدی آلودگی برای ترشحات حیوان هار در غدد اشکی، بزاق، خلط و ترشحات بینی بوده است؛ همچنین تاکنون وجود ویروس هاری در خون و مدفوع حیوان هار گزارش نشده است.

2. -     انتقال هاری از راه های غیر گزش

گفته شد که اصلی‌ترین راه انتقال هاری از طریق گزش توسط حیوان آلوده است، اما سایر مواردی که می‌تواند منجر به انتقال هاری شود نیز شامل:

انتقال از راه پوست، انتقال از راه مخاط، انتقال از راه تنفس، انتقال از راه پیوند اعضاء و انتقال از راه دستگاه گوارش، می تواند ویروس هاری انتقال یابد.

علائم هاری در انسان

ترس از نور، آب، جریان هوا، درد شدید در گلو و عدم توانایی در بلع (به خاطر درد)، کبودی شدید بر روی پوست، فلجی فک، سوزش و گز گز شدن محل زخم، تب، سردرد، حالت تهوع و استفراغ، اسهال، فلجی دست و پا و ترشح شدید بزاق، که فرد در نهایت به علت خفگی جان خود را از دست می‌دهد.

کنترل و پیشگیری از هاری

اگرچه انتقال ویروس هاری از انسان به انسان بسیار نادر است، امّا باید در هنگام درمان بیماران مشکوک به هاری از دستکش و روپوش مخصوص استفاده کرد. همچنین کارکنان مراکز بهداشتی که از بیمار آلوده مراقبت می نمایند، باید تحت واکسیناسیون هاری قرار گیرند. بنابراین بهترین راه مقابله با خطر و پیشگیری از بیماری هاری تزریق واکسن هاری می باشد.

امید دهنام – مسوول واحد مبارزه با بیماری های واگیر مرکز بهداشت شهدای انقلاب