دیابت یکی از بیماری‌های مزمن و شایع قرن حاضر است که می‌تواند تمام اعضای بدن را تحت تأثیر قرار دهد. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت از پیامدهای آن بر قلب، کلیه یا بینایی آگاه‌اند، اما کمتر کسی می‌داند که این بیماری می‌تواند سلامت دهان و دندان را نیز تهدید کند. دهان به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم بدن، نقش حیاتی در تغذیه، گفتار و سلامت عمومی دارد؛ به همین دلیل، آگاهی از تأثیر دیابت بر بافت‌های دهانی و رعایت نکات مراقبتی، برای پیشگیری از عوارض جدی بسیار ضروری است.

دیابت و تأثیر آن بر ساختار دهان

دیابت تنها بر سطح قند خون تأثیر نمی‌گذارد؛ اگر این بیماری به‌خوبی کنترل نشود، می‌تواند به ساختار دهان و دندان نیز آسیب برساند. یکی از مشکلات شایع در افراد مبتلا به دیابت، کاهش ترشح بزاق دهان است. بزاق نقش مهمی در محافظت از دندان‌ها دارد، زیرا با شستن مواد غذایی باقی‌مانده و خنثی کردن اسیدهای دهانی، از پوسیدگی جلوگیری می‌کند. کاهش بزاق باعث خشکی دهان شده و در نتیجه، احتمال پوسیدگی دندان‌ها و ایجاد زخم یا سوزش در دهان بیشتر می‌شود.

خشکی دهان در افراد دیابتی گاهی به دلیل مصرف داروهای خاص نیز تشدید می‌شود. بنابراین، آگاهی از علت و مراقبت مداوم از سلامت دهان برای این افراد اهمیت زیادی دارد.

از دیگر نشانه‌های دیابت در دهان می‌توان به التهاب و خونریزی لثه‌ها اشاره کرد. بیماری‌های لثه در مبتلایان به دیابت شایع‌تر است، زیرا کنترل ضعیف قند خون موجب می‌شود بدن در برابر باکتری‌ها و عفونت‌ها مقاومت کمتری نشان دهد. همچنین، بروز برفک دهانی (لکه‌های سفید و دردناک روی زبان و داخل دهان) نیز در افراد دیابتی دیده می‌شود. این عارضه نوعی عفونت قارچی است که بر اثر افزایش قند در بزاق دهان و کاهش مقاومت بدن ایجاد می‌شود.

اگر دیابت کنترل نشود، این مشکلات می‌توانند پیشرفت کنند و حتی منجر به از دست دادن دندان‌ها شوند. به همین دلیل، مراقبت دقیق و منظم از دهان و کنترل قند خون اهمیت ویژه‌ای دارد.

نکات مهم در درمان‌های دندان‌پزشکی برای افراد دیابتی

هنگام انجام درمان‌های دندان‌پزشکی در بیماران دیابتی، رعایت چند نکته ضروری است:

• جلوگیری از افزایش قند خون در اثر استرس :اضطراب در طول درمان ممکن است سطح قند خون را بالا ببرد، بنابراین بهتر است درمان در محیطی آرام و بدون تنش انجام شود

• انتخاب زمان و نوع بی‌حسی مناسب: بهترین زمان برای درمان‌های دندان‌پزشکی، حدود یک تا سه ساعت پس از مصرف صبحانه و تزریق انسولین است. در این زمان، قند خون در سطح پایدارتری قرار دارد و احتمال بروز عوارض کمتر است.

• رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان: افراد دیابتی باید بیش از سایرین از مسواک و نخ دندان استفاده کنند؛ حداقل سه بار در روز مسواک بزنند و یک تا دو بار در روز از نخ دندان استفاده کنند.

• انتخاب دهان‌شویه مناسب: دهان‌شویه‌های حاوی الکل یا مواد شیرین‌کننده برای افراد دیابتی مناسب نیستند، زیرا ممکن است باعث تحریک، سایش یا تحلیل لثه شوند. دهان‌شویه‌های بدون الکل و بدون طعم‌دهنده بهترین گزینه هستند.

و در پایان، کنترل منظم قند خون در کنار مراقبت روزانه از دهان و دندان، بهترین راه برای پیشگیری از مشکلات دهانی ناشی از دیابت است. توجه به این نکات نه‌تنها به حفظ سلامت دهان کمک می‌کند، بلکه کیفیت زندگی افراد دیابتی را نیز به میزان قابل توجهی بهبود می‌بخشد.

دکتر «زهره لردان» مسوول واحد سلامت دهان و دندان مرکز بهداشت شهدای انقلاب شیراز