هپاتیت‌های ویروسی از شایع‌ترین و در عین حال پنهان‌ترین بیماری‌های کبدی هستند که اگر به ‌موقع تشخیص داده نشوند، می‌توانند به عوارضی جدی مانند سیروز یا سرطان کبد منجر شوند؛ شناخت انواع این ویروس‌ها و راه‌های انتقال‌شان، گام مهمی در محافظت از سلامت فردی و اجتماعی است.

کبد یکی از مهم‌ترین اعضای بدن است که نقش‌های حیاتی بسیاری را بر عهده دارد. این اندام مسئول پاک‌سازی خون از سموم و داروها، ذخیره‌سازی انرژی، تولید پروتئین‌های انعقادی و همچنین مقابله با انواع عفونت‌ها است. زمانی که کبد دچار التهاب می‌شود، عملکرد آن مختل شده و در صورت تداوم این التهاب، ممکن است منجر به تخریب بافت کبد و بروز بیماری‌های خطرناک شود. به این وضعیت التهاب، «هپاتیت» گفته می‌شود.

یکی از مهم‌ترین دلایل بروز هپاتیت، عفونت‌های ویروسی است. پنج نوع عمده از ویروس‌های هپاتیت شناسایی شده‌اند: A، B، C، D و E. از میان آن‌ها، ویروس‌های B و C به ‌عنوان عوامل اصلی هپاتیت مزمن کبدی شناخته می‌شوند. این دو نوع ویروس نه تنها قادرند کبد را به تدریج از کار بیندازند، بلکه می‌توانند به سیروز (زخم شدید کبد) و در نهایت سرطان کبد ختم شوند. نکته مهم و نگران‌کننده این است که این ویروس‌ها اغلب به صورت خاموش و بدون علامت در بدن باقی می‌مانند و ممکن است سال‌ها بعد، زمانی که کبد به شدت آسیب دیده، شناسایی شوند.

در میان انواع هپاتیت‌های ویروسی، ویروس هپاتیت C به دلیل مسیرهای خاص انتقال و نبود واکسن پیشگیری، توجه ویژه‌ای را می‌طلبد. این ویروس عمدتاً از طریق تماس مستقیم با خون آلوده منتقل می‌شود. استفاده مشترک از سرنگ، سوزن یا وسایل تزریقی در میان مصرف‌کنندگان مواد، یکی از شایع‌ترین راه‌های انتقال است. همچنین، ابزار پزشکی غیراستریل، خالکوبی یا سوراخ کردن بدن با وسایل آلوده، و حتی تماس شغلی با سوزن آلوده در محیط‌های درمانی، می‌توانند زمینه‌ساز ورود ویروس به بدن شوند.

گرچه احتمال انتقال ویروس C از طریق رابطه جنسی پایین است، اما در شرایط خاصی مانند وجود خون قاعدگی، رابطه مقعدی، یا زخم‌های دستگاه تناسلی، این احتمال افزایش می‌یابد. همچنین انتقال ویروس از مادر به نوزاد در دوران بارداری یا حین زایمان، یکی دیگر از راه‌های شناخته‌شده است.

نکته امیدبخش این است که برخلاف تصورات عمومی، هپاتیت C از طریق تماس‌های روزمره مانند دست دادن، بوسیدن، استفاده از ظروف یا استخر مشترک و حتی شیر دادن، منتقل نمی‌شود. بنابراین، افراد مبتلا نباید از سوی خانواده یا جامعه طرد شوند. (پایان بخش اول)

امید دهنام – مسوول واحد مبارزه با بیماری های واگیر مرکز بهداشت شهدای انقلاب شیراز