با افزایش سن، تغییرات متعددی در بدن انسان رخ می‌دهد که نه‌ تنها بر ظاهر و عملکرد عمومی بدن تأثیر می‌گذارد، بلکه سلامت دهان و دندان را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ در حالی که بسیاری تصور می‌کنند از دست دادن دندان در سالمندی امری طبیعی است، واقعیت این است که با مراقبت‌های صحیح می‌توان تا سال‌های طولانی دندان‌های سالم و لبخندی زیبا داشت.

اهمیت بهداشت دهان در دوران سالمندی

دهان سالم، نقش مهمی در تغذیه، صحبت کردن و حتی عزت نفس سالمندان دارد. با این حال، تغییرات فیزیولوژیکی مرتبط با سن از جمله کاهش ترشح بزاق (خشکی دهان)، تحلیل لثه، تغییر در حس چشایی و بویایی و کاهش توانایی حرکتی ظریف، مراقبت از دهان را دشوارتر می‌کند.    

از سوی دیگر، مصرف داروهای متعدد در این دوران می‌تواند خشکی دهان و سایر مشکلات دهانی را تشدید کند. مجموعه این عوامل، سالمندان را در معرض پوسیدگی دندان، بیماری‌های لثه و عفونت‌های قارچی قرار می‌دهد.

بیماری‌های شایع دهان در سالمندان

یکی از شایع‌ ترین مشکلات در این گروه سنی، بیماری‌های پریودنتال یا همان بیماری‌های لثه است؛ التهاب لثه و التهاب بافت‌های نگهدارنده دندان اگر درمان نشوند، می‌توانند منجر به لق شدن و در نهایت از دست رفتن دندان شوند.          

همچنین پوسیدگی ریشه دندان به‌دلیل نمایان شدن ریشه‌ها در اثر تحلیل لثه، در سالمندان بسیار شایع است و نیاز به توجه ویژه دارد.

مراقبت‌های روزانه و پیشگیرانه

پیشگیری همواره ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان است؛ رعایت چند نکته ساده می‌تواند تأثیر چشمگیری بر سلامت دهان در سالمندان داشته باشد:

مسواک زدن دوبار در روز با مسواک نرم و سر کوچک

استفاده از نخ دندان یا در صورت دشواری، واتر فلاس (Water Flosser) و مسواک بین‌ دندانی

مصرف خمیردندان حاوی فلوراید

استفاده از دهانشویه‌های فلورایددار و غیرالکلی با توصیه دندانپزشک

مدیریت خشکی دهان

خشکی دهان یکی از شکایات شایع در سالمندان است و می‌تواند خطر پوسیدگی را افزایش دهد. برای کنترل این مشکل توصیه می‌شود:

در طول روز مرتب آب بنوشند، حتی زمانی که احساس تشنگی ندارند.

از نوشیدنی‌های کافئین‌دار، الکلی و شیرین پرهیز کنند.

از بزاق‌های مصنوعی یا آدامس‌های بدون قند حاوی زایلیتول استفاده نمایند تا ترشح بزاق افزایش یابد.

مراقبت از دندان‌های مصنوعی (پروتز)

بسیاری از سالمندان از دندان مصنوعی استفاده می‌کنند که نیازمند مراقبت ویژه است.

پروتز باید هر شب از دهان خارج شود تا بافت‌های دهانی استراحت کنند.

روزانه با مسواک نرم و محلول مخصوص پروتز تمیز شود.

در زمان خارج بودن از دهان، در آب یا محلول مخصوص نگهداری قرار گیرد تا خشک نشود.

بافت‌های زیر پروتز نیز باید هر روز تمیز شوند تا از التهاب جلوگیری شود.

تأثیر داروها بر سلامت دهان

برخی داروهای رایج ممکن است عوارض دهانی ایجاد کنند:

داروهای فشار خون مانند مسدودکننده‌های کانال کلسیم می‌توانند باعث بزرگی لثه شوند.

داروهای ضدافسردگی و آرام‌بخش معمولاً باعث خشکی دهان می‌شوند.

داروهای اعصاب ممکن است حس چشایی را تغییر دهند.

نکته مهم: همیشه فهرست کامل داروهای مصرفی خود را در اختیار دندانپزشک بگذارید تا درمان‌ها با توجه به شرایط شما تنظیم شوند.

چکاپ‌های منظم، رمز ماندگاری سلامت دهان

به سالمندان توصیه می‌شود هر ۳ تا ۶ ماه یک‌بار برای بررسی وضعیت لثه‌ها، جرم‌گیری و تشخیص زودهنگام مشکلات دهانی به دندانپزشک مراجعه کنند.

بهداشت دهان و دندان در سالمندان تنها به زیبایی لبخند محدود نمی‌شود؛ بلکه نقش مستقیم در تغذیه، گفتار، سلامت عمومی و کیفیت زندگی دارد؛ مراقبت روزانه و منظم از دهان و دندان، رمز حفظ سلامت در سال‌های طلایی عمر است.

دکتر «زهرا داوری» دندان پزشک مرکز بهداشت شهدای انقلاب شیراز