این‌روزها همه‌جا حرف از هوش مصنوعی است؛ در پزشکی، آموزش، کشاورزی، علوم مهندسی، هنر، خلاصه حوزه‌ای از فعالیت‌های بشری نیست که پای این رقیب هوش طبیعی به آن باز نشده‌باشد.

آیا هوش مصنوعی در روانشناسی جایی دارد؟ آیا این حوزه از علم که به خصوصیات انسانی مثل همدلی و درک احساسات دیگری وابسته است، با هوش مصنوعی انجام خواهد شد ؟

در دنیای امروز، به‌لطف هوش مصنوعی، کلان‌داده (بیگ‌دیتا) اطلاعات زیادی دراختیار متخصصان سلامت روان قرار می‌دهد و تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها و تصمیم‌گیری براساس آن‌ها هم به کمک هوش مصنوعی، سهولت و سرعت بیشتری گرفته‌است. برای مثال هوش مصنوعی با بررسی داده‌های جست‌وجوی کاربران در اینترنت (دربارۀ روش‌ها و ابزارهای خودکشی)، می‌تواند بگوید که در کدام مناطق، احتمال دست زدن به خودکشی بیشتر است؛ متخصصان بهداشت روان، از این داده‌ها استفاده می‌کنند تا برنامه‌های ارتقای سلامت روان را متناسب با نیاز مردم، به آن‌ها ارائه بدهند.

آینده روانشناسی با وجود هوش مصنوعی چگونه است؟

دانشمندان، معتقدند برای پاسخ دادن به این سوال، ابتدا باید نقاط قوت و ضعف استفاده از هوش مصنوعی در ساحت روانشناسی را بشناسیم.

عده‌ای از متخصصان سلامت روان یادآوری می‎کنند که درمانگران در جلسات روانشناسی، با ابراز احساسات متناسب با شرایط مراجعان، دادن بازخورد به آن‌ها و ایجاد جو همدلانه‌، در میزان اثرگذاری رابطۀ درمانی، نقش مهمی دارند.

همچنین این گروه معتقدند، چون هوش مصنوعی قادر به چنین رفتاری نیست و صرفا داده‌ها را جمع‌آوری، دسته‌بندی و تجزیه‌وتحلیل می‌کند، نباید وارد حیطۀ درمان بشود؛ در مقابل نیز، طرفداران کاربرد هوش مصنوعی در روان‌درمانی، استدلال می‌کنند که هوش مصنوعی، عاری از سوگیری‌ها و قضاوت‌های شخصی است؛ هرگز خسته نمی‌شود و مشکلات و گرفتاری‌های فردی را وارد رابطۀ درمانی نمی‌کند؛ به‌علاوه به مراجعان اجازه می‌دهد که در فرایند درمان ناشناس بمانند و با احساس منفی ناشی از انگ روانی، دست‌وپنجه نرم نکنند.

مخالفان هوش مصنوعی می‌گویند با فرض صادق بودن این وجوه مثبت، همچنان نمی‌توان به هوش مصنوعی در تشخیص بیماری‌های روان‌شناختی اعتماد کرد؛ چراکه فرایند تشخیص، چیزی بیش از درنظر گرفتن علایم و مدت زمان آن‌هاست.

بسیاری از اختلالات روان‌شناختی با هم هم‌پوشانی دارند و تشخیص افتراقی آن‌ها از یکدیگر، به تجربه و مهارت بسیار زیادی نیاز دارد، چیزی که هوش مصنوعی ازعهدۀ آن برنمی‌آید؛ علاوه‌بر این، روان‌درمانگران به پیروی از آیین‌نامۀ حرفه‌ای موظف هستند که از آسیب‌های احتمالی به درمانجویان جلوگیری می‌کند؛ بنابراین هوش مصنوعی، هرگز قادر نخواهد بود به چنین سطحی از آگاهی اخلاقی برسد.

ندا خورشیدیان – مسوول واحد سلامت روان مرکز بهداشت شهدای انقلاب