در هر فاجعه یا بلای طبیعی همچون سیل و یا زلزله، افکار، احساسات و یا رفتارهایی در بین برخی از افرادی که آسیب دیده اند یا شاهد صحنه های دردناک بوده اند جریان پیدا می کند؛ این افراد نگرانی هایی در مورد تنها شدن، فقدان امنیت و نگران سلامتی خانواده خود و اطرافیان داشته، و یا ممکن است صحنه های دردناکی که دیده اند به طور مداوم در بیداری یا در خواب به صورت کابوس به سراغشان بیاید، اما باید بدانیم این علایم به معنی وجود یک بیماری نیست.

از طرفی در شرایط دشوار و استرس زا، گروه های آسیب پذیر بیشتر دچار آسیب می شوند و زودتر مقاومت خود را از دست می دهند؛ این افراد در مقابل استرس ها و مشکلات محیطی از توان مقابله و مقاومت کمتری بر خوردارند، و زودتر دچار استرس و نشانه های بیماری روانی می شوند، که لازم است در ارایه خدمات به خصوص سلامت روان توجه خاصی به این افراد صورت گیرد و از بروز آسیب های روانی شدید جلوگیری کرد.

کودکان، مادران باردار، مهاجرت کنندگان، حاشیه نشین ها در شهرهای بزرگ، فرزندان طلاق، افراد مطلقه و بیوه، سالمندان، معلولین و کسانی که تنها زندگی می کنند و یا منابع حمایتی و مالی کمی دارند و افراد بی سواد، جزء گروه های آسیب پذیر می باشند، که از این میان کودکان و نوجوانان از اهمیت بسزایی برخوردارند و برخی واکنش های شایع در این گروه ها شامل موارد زیر می باشد:

کودکان: خیلی ها فکر می کنند کودکان چیزی نمی فهمند و یا حتی اگر دچار ضربه شدیدی هم شوند زود بهبودی پیدا می کنند و همه چیز را فراموش می کنند؛ این طرز فکر باعث می شود کودکان نادیده گرفته شوند یا به آنها توجه کمتری شود؛ از طرفی والدین که خود نیز در فشار هستند ممکن است واکنش هایی چون گوشه گیری، پرخاشگری و امتناع از رفتن به مدرسه در فرزند خود را رفتاری عمدی و یا لجبازی تلقی کنند؛ پس باید با علایمی که کودکان پس از وقوع بلایا از خودنشان می دهند توجه داشت؛ کودکان ممکن است درسنین مختلف واکنش ها و علایم متفاوتی را نشان دهند.

کودکان پیش دبستانی (5-1سال)

ترس از جدایی و چسبیدن بیش از حد به والدین، ترس از بیگانه ها و بی اعتمادی به دیگران، ترس از تاریکی، مشکل در به خواب رفتن وخودداری از تنها خوابیدن، دیدن رویاهای ترسناک ، برگشت به رفتارهای مراحل اولیه رشد مثل شب ادراری، انگشت مکیدن و لکنت زبان، فعالیت بیش از حد و پرخاشگری و اختلال در صحبت کردن، از جمله نشانه هاست.

کودکان دبستانی( 11- 6 سال)

احساس غمگینی، مشکلات خواب، اضطراب، نگرانی و ترس از تکرار شدن اتفاقی که منجر به از دست دادن نزدیکان شود، مشکلات تحصیلی، برگشت به رفتارهای مراحل اولیه رشد مثل شب ادراری، مکیدن انگشت ولکنت زبان، شکایت های بدنی مثل دردشکم، سردرد و سرگیجه، از علائم اظطراب در کودکان است.

نوجوانی (18-12سال)

علایم بدنی مثل دردهای شکمی و سردرد، ناراحتی های پوستی، مشکلات خواب و کابوس، نزاع با دیگران و تحریک پذیری، افت تحصیلی، طغیان و سرکشی در خانه و مدرسه، افسردگی یا غمگینی، از دست دادن علاقه به تفریح یا فعالیت های گروهی با دوستان، رفتارهای ضداجتماعی، مصرف مواد و بی بند و باری، از جمله اختلالات روانی در نوجانان است.

ندا محمدی – کارشناس واحد سلامت روان مرکز بهداشت شهدای انقلاب