کم کاری مادرزادی تیروئید یکی از علل مهم قابل پیشگیری عقب افتادگی ذهنی در نوزادان است. محور هیپوتالاموس- هیپوفیز - تیروئید در اواسط دوران زندگی جنینی شروع به فعالیت کرده و تا زمان تولد تکامل می یابد.

در صورت وجود کم کاری تیروئید در جنین، اختلالاتی در ارگان های مهم از جمله سیستم عصبی مرکزی و اسکلتی ایجاد می شود؛ اما اغلب نوزادان در بدو تولد کاملاً طبیعی به نظر می رسند. تشخیص دیر هنگام بیماری و بالطبع شروع درمان با تاخیر، موجب عقب افتادگی ذهنی و اختلال در شد و نمو نوزاد مبتلا خواهد شد.

انجام غربالگری نوزادان در هر جامعه ای، موجب شناسایی زودرس نوزادان مبتلا به کم کاری و درمان سریع و جلوگیری از بروز عوارض و کاهش آلام خانواده ها می شود.

اهمیت غده تیرویید در سلامت جنین و نوزاد

غده تیروئید نقش بسیار مهمی در تکامل سیستم مغزی عصبی جنین و نوزاد ایفا می‌کند؛ تحقیقات نشان می دهد که هورمون‌های تیروئید با فعال کردن تعدادی از ژن‌های بافت عصبی موجب تکامل آن بافت می‌شوند، اما چگونگی این فعالیت‌ها هنوز روشن نشده ‌است، اما دانش موجود بشر نشان می‌دهد که مقادیر غیر طبیعی (زیاد و یا کم) هورمون‌های تیرویید در تکامل سیستم مغزی عصبی اثرات منفی دارد .

تحقیقات نشان می‌دهد که تکامل مغز در دوران جنینی، وابسته به تیرویید بوده و بسیار اهمیت دارد و تاثیر مستقیم بر ضریب هوشی دارد، که حساس‌ترین زمان در این دوره، ابتدای "سه ماهه" سوم بارداری می باشد.

همچنین دومین زمان حساس در تکامل سیستم مغزی عصبی در طول عمر، ماه اول تولد نوزاد است، اما این سیستم تا سن 4-3 سالگی، وابستگی به غلظت هورمون‌های تیرویید دارد .

کم کاری مادرزادی تیروئید

کم کاری تیروئید نتیجه کاهش در تولید هورمون تیروئید و یا کاهش فعالیت گیرنده های هورمون تیروئید است. شایع ترین علت کم کاری مادرزادی تیروئید اختلال در تکامل کامل یا نسبی غده تیروئید، یا اختلال در جایگزینی نابجای تیروئید در دوران جنینی است.

کم کاری تیروئید در اطفال به دو صورت مادرزادی و اکتسابی وجود دارد. کم کاری مادرزادی تیروئید برای مواردی از کم کاری تیروئید بکار می رود که قبل و یا در زمان تولد وجود داشته باشد.

در موارد کمبود هورمون تیروئید شدید، معمولاً علائم در هفته اول تا دوم تولد بروز می کنند. اما در مواردی که کمبود هورمون خفیف تر است ممکن است علائم تا ماه ها بعد از تولد دیده نشود.

کمبود هورمون تیروئید در شیرخوار باعث عقب افتادگی ذهنی می شود، مگر اینکه تشخیص و درمان مناسب در اوایل زندگی نوزاد شروع شود.

الهام رضاییان فرد- کارشناس پیشگیری از بیماری های غیر واگیر مرکز بهداشت شهدای انقلاب