مراقبت ‌های تغذیه ‌ای دوران بارداری به‌ منظور اطمینان از تأمین نیازهای غذایی جنین و مادر و با هدف حفظ سلامت هر دو انجام می ‌شود؛ یکی از شیوه‌ های صحیح برای اطمینان از مراقبت تغذیه‌ ای و کافی بودن انرژی دریافتی مادر و جنین، اندازه ‌گیری وزن و تعیین الگوی وزن‌ گیری مادر در طی دوران بارداری است.

پیروی از رژیم غذایی سالم در دوران بارداری اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا در این دوران نیاز بدن به درشت‌ مغذی‌ها (کربوهیدرات، پروتئین و چربی) و ریز مغذی‌ها (ویتامین ‌ها و املاح) افزایش می ‌یابد؛ انتخاب غذاهای سالم و مغذی در تأمین و حفظ سلامت مادر و جنین نقش به‌ سزایی دارد.

جنین رشد بسیار سریعی دارد و وزن او از یک گرم در ۸ هفتگی به ۳۲۰۰ گرم در هفته چهلم می ‌رسد؛ جنین برای چنین رشدی، نیاز به انواع مواد مغذی دارد که باید از طریق تغذیه صحیح مادر تأمین شود. سوء تغذیه طولانی در دوران پیش از بارداری و بارداری می ‌تواند باعث سوء تغذیه جنین شده و در نتیجه ممکن است وزن نوزاد هنگام تولد کمتر از حداقل (۲۵۰۰ گرم) باشد.

بنابراین، داشتن رژیم مخصوص و جداگانه برای زنان باردار لازم نیست و آن ‌ها می ‌توانند از غذای خانواده با مقدار کمی بیشتر از برخی گروه ‌های غذایی نسبت به دوران قبل از بارداری استفاده کنند؛ اگر مادر غذای کافی و مناسب بخورد، روند وزن‌ گیری او در دوران بارداری مطلوب خواهد بود و افزایش اشتهای مادر در این دوران راهنمای خوبی است.

وزن ‌گیری در دوران بارداری

وزن‌ گیری باید از طریق رژیم غذایی متعادل از غذاهای متداول و از همه گروه ‌های غذایی صورت گیرد. در صورتی که تغذیه مادر باردار کافی باشد، افزایش وزن مطلوبی خواهد داشت؛ این افزایش وزن مربوط به رشد جنین، جفت، رحم، افزایش حجم خون، ذخایر چربی و اندازه پستان ‌ها است.

توصیه‌های مربوط به افزایش وزن مطلوب دوران بارداری یکی از اقدامات اساسی در مراقبت ‌های این دوران است که باید در اولین مراجعه و پس از تأیید حاملگی انجام شود. زنان باردار در هر وضعیت بدنی (لاغر، طبیعی یا چاق) باید افزایش وزن داشته باشند، ولی میزان این افزایش باید تحت نظر کارکنان بهداشتی یا پزشک کنترل شود.

با توجه به وضعیت بدنی مادر (لاغر، طبیعی یا چاق بودن) در ابتدای بارداری یا قبل از آن، میزان افزایش وزن توصیه شده متفاوت است؛ به ‌طوری که زنان لاغر نیاز به افزایش وزن بیشتر و زنان چاق نیاز به افزایش وزن کمتری دارند.

رژیم غذایی مناسب برای دوران بارداری

تغذیه مادر باردار باید متعادل و متنوع باشد و از کم ‌خوری و پر خوری پرهیز شود. نکته مهم این است که زن باردار باید بیشتر از زمانی که باردار نبوده غذا بخورد؛ و توصیه ‌های مهم عبارتند از:

مصرف روزانه ۳ الی ۴ واحد از گروه شیر و لبنیات، ۳ واحد از گروه گوشت و حبوبات، تخم ‌مرغ و مغزها، ۳ الی ۴ واحد از میوه‌ ها، ۴ تا ۵ واحد از گروه سبزیجات و حدود ۷ تا ۱۱ واحد از گروه نان و غلات.

در صورت باردار بودن نوجوانان، بهتر است مصرف لبنیات به ۵ تا ۶ واحد افزایش یابد.

مصرف غلات کامل مانند نان سنگک و ترکیبات غلات و حبوبات (مانند عدس ‌پلو، لوبیا پلو) مفیدتر است.

مصرف ۶ تا ۸ لیوان مایعات در روز توصیه می‌ شود.

استفاده از نمک ید دار تصفیه شده به مقدار کم و پرهیز از مصرف بی‌ رویه غذاهای شور مانند انواع شورها و آجیل شور ضروری است.

اعظم زمانی – کارشناس ارشد تغذیه و رژیم درمانی واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت شهدای انقلاب