بیماری قند یا دیابت نوعی اختلال در سوخت و ساز مواد غذایی در بدن است که به علل مختلف بروز می کند، و دارای درجات مختلف کمبود انسولین یا عدم پاسخ بدن به انسولین است؛ دیابت یکی از چهار بیماری غیرواگیر شایع در جهان و ایران است و نحوه تغذیه نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا به این بیماری دارد.

پیروی از یک برنامه غذایی مناسب شامل مصرف سبزیجات و میوه ها، حبوبات، نان، غلات سبوس دار و همچنین لبنیات کم چرب در میزان مناسب، باعث پیشگیری از ابتلا به بیماری دیابت می شوند؛ همچنین علاوه بر عوامل ارثی، اضافه وزن و چاقی نیز در ابتلا به دیابت نقش بسزایی دارد و پیشگیری از اضافه وزن و چاقی می تواند شانس ابتلا به دیابت را کاهش دهد.  

با توجه به اهمیت نقش چاقی در ابتلا به دیابت، و شیوع روز افزون چاقی در دنیا که کشور ما نیز از آن مستثنی نبوده، پیشگیری از اضافه وزن بسیار مهم می باشد؛ عادات غذایی نامناسب، پرخوری و نداشتن فعالیت بدنی ممکن است زمینه را برای تظاهر علائم بیماری دیابت آماده سازد.

دریافت انرژی روزانه بیش از مقدار مورد نیاز بدن نیز، منجر به تجمع چربی در بدن و مقاومت در برابر انسولین شده و خطر ابتلا به بیماری دیابت را افزایش می دهد؛ بر اساس آخرین توصیه های سازمان جهانی بهداشت میزان قند و شکر مصرفی روزانه باید کمتر از 50 گرم و ترجیحا کمتر از 25 گرم در روز باشد، و این مقدار شامل کل مواد قندی است که از همه مواد غذایی در طول روز  یعنی قند و شکر، شیرینی و شکلات، مربا، عسل و نوشیدنی های شیرین مصرف می شود.

همچنین تحقیقات جدید حاکی از آن است، که مصرف زیاد گوشت قرمز نیز خطر ابتلا به بیماری دیابت را افزایش می دهد و در مقابل، مصرف گوشت های سفید از قبیل مرغ و ماهی، ارتباط معکوسی با خطر ابتلا به بیماری دیابت را دارند.

دریافت بالای اسیدهای چرب و چربی های اشباع شده که به مقدار زیاد در روغن حیوانی، کره، روغن نباتی جامد، دمبه و چربی های گوشت وجود دارد  هم خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد، و در عین حال مصرف انواع روغن های مایع ازجمله: روغن کانولا یا کلزا در مقدار مناسب باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری دیابت می شوند.

اولین قدم در کنترل دیابت، تغذیه صحیح است؛ اگر بیمار دیابتی با پیروی از یک رژیم غذایی متعادل به وزن مناسب برسد از افزایش قند خون جلوگیری می شود؛ همچنین افراد مبتلا به دیابت بایستی روزانه به شکل متنوع از گروه های مختلف مواد غذایی استفاده کنند، تا مواد معدنی و ویتامین ها و فیبر غذایی که نقش مهمی در کاهش جذب قند در روده دارد،  به مقدار کافی به بدن آنها برسد.

اعظم زمانی - کارشناس ارشد واحد بهبود تغذیه جامعه مرکز بهداشت شهدای انقلاب