خواب بخشی مهمی از برنامه روزانه هر فرد است به طوری که حدود یک سوم زمان شبانه روز انسان، صرف خواب می‌شود .داشتن خواب با‌کیفیت و کافی در زمان مناسب، به اندازه آب و غذا برای ادامه زندگی حیاتی است. بدون داشتن خواب، نمی‌توان مسیرهای مغز خود را شکل داد یا حفظ کرد. وجود این مسیرهای مغزی به شما امکان می‌دهد اطلاعات جدید را وارد مغز کنید، به سرعت تمرکز کنید و به سرعت واکنش نشان دهید.

همچنین یک خواب خوب و مناسب، بدن را گرم کرده، به بدن رطوبت بخشیده و به هضم غذا کمک می کند. خواب و استراحت موجب تجمیع قوا شده و در اغلب بیماری ها به ویژه در بیماری هایی که به واسطه آنها هضم دچار اشکال شده؛ یکی از بهترین تدابیر، توصیه به خواب است.

امروزه عموم افراد به دلیل داشتن ساعات کاری طولانی و در دسترس بودن سرگرمی‌ها و فعالیت‌های متنوع مجازی کمتر از میزانی که بدنشان نیاز دارد، می‌خوابند و از اهمیت خواب کافی آگاهی ندارند؛ آن ها نمی دانند که خواب با برقراری ارتباط سلول های عصبی (نورون ها) به تحکیم حافظه بلندمدت کمک می‌کند.

در حقیقت مغز و بدن، حتی در هنگام خواب هم به طور قابل‌ ملاحظه‌ای فعال هستند. خواب، مغز را از سموم پاک می‌کند و فرد را برای موقع بیداری اماده می‌کند. خواب تقریبا تمام بافت‌ها و سیستم‌های بدن از مغز، قلب و ریه‌ها تا سوخت و ساز بدن، عملکرد سیستم ایمنی، حالت روحی و مقاومت در برابر بیماری ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ کمبود خواب مزمن، یا خواب با کیفیت ضعیف، خطر اختلالات فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، افسردگی و چاقی را افزایش می‌دهد.
در طب سنتی هم خواب خوب در یک فرد سالم شرایط خاصی دارد که برخی از آنها با توجه به سنین، فصول و تفاوت های افراد مختلف، متفاوت است

میزان نیاز بدن به  خواب روزانه در نوزادان ابتدای تولد به طور میانگین 16 تا 18 ساعت، کودکان و نوجوانان 9تا 10 ساعت و بزرگسالان 6 تا 10ساعت می باشد، که این میزان با افزایش سن و عبور از مرز 60 سالگی به دلایل مختلف کاهش می یابد.

گاهی به علت حضور در مهمانی، پرستاری از مریض و یا کار دیگری شب را نخوابیده باشید و بخواهید با خواب روز بعد، آن را جبران کنید؛ ولی با وجود خوابیدن طولانی در روز خستگی و کسالت شما را رها نکرده باشد. در این صورت احتمالا با خود گفته اید که « خواب روز هیچوقت جای خواب شب را نمی گیرد»؛ کاملا درست است چون از نظر علمی بهترین زمان خواب از اوایل شب ساعت  9 الی 11 تا قبل از طلوع آفتاب است. این خواب به شما نشاط و انرژی می دهد؛ اما خواب در غیر این ساعت مخصوصا بعد از طلوع آفتاب و بعد از ظهر شما را دچار کسالت خواهد کرد.         

بنابراین کسانی که به چرت بعد از ناهار عادت دارند، بهتر است به تدریج زمان آن را کمتر کرده و کم کم از عادات خود حذف کنند. البته در روزهای بلند تابستان خواب کوتاه عصرگاهی توصیه شده است. به طور کلی خواب کوتاه قبل از ناهار (قیلوله( ایرادی ندارد.

اگر سلامت جسم، روح و طول عمرتان اهمیت دارد برای بهبود خوابتان برنامه ریزی کنید؛ تازمانی که احساس خستگی ندارید به رختخواب نروید، خودتان را با کارهای مناسب مثل مطالعه، دوش آب گرم و گوش دادن به موسیقی آرام بخش خسته کنید. راس ساعت خاصی بخوابید و ساعت برخواستن خود را با روز های دیگر هماهنگ کنید. ورزش روزانه حدود20 الی 30 دقیقه، عدم مصرف نیکوتین، کافئین و نوشیدنی های الکی درانتهای روز روند خواب شما را بهبود می بخشد. تا حد امکان از تماشای تلویزیون، سرگرمی با تلفن قبل از خواب خودداری کنید.

مریم محمودی- کارشناس سلامت  امور جمعیت و خانواده مرکز بهداشت شهدای انقلاب