بسیاری از والدین ارتباط عاطفی مناسبی با کودک خود دارند، و او را به شیوه های مناسب تحسین و تشویق می کنند، و روش های درست قانون گذاری را به کار می برند؛ با این حال متوجه می شوند که در برخی موارد پایبندی به محدودیت های وضع شده برای فرزندشان دشوار می باشد.

آموزش به کودکان برای رعایت بایدها و نبایدها در خانواده یکی از وظایف مهم والدین است؛ در واقع باید به کودکان فرصت داد تا با پیامدهای مثبت و منفی رفتارشان روبرو شوند و بتوانند خواسته های نابجای خود را کنار بگذارند یا به زمان مناسب دیگری موکول کنند.

این کار زمانی ممکن می شود که ما به عنوان پدر و مادر باید با فرزندمان طوری رفتار کنیم تا هنگامی که با محدودیت ها و مخالفت های ما روبرو می شوند، او متوجه شود اگر چه از شرایط پیش آمده ناراضی است اما باید یاد بگیرد با نارضایتی خود کنار بیاید؛ در واقع مهارت کودک برای خودداری و تنظیم هیجانش به او کمک می کند تا بتواند رفتار مناسبی نشان دهد و با موقعیت مورد نظر کنار بیاید.

بهترین روش برای توانا ساختن کودکان در پایبندی به قوانین و محدودیت ها، روبرو کردن آنان با پیامدهای رفتارشان است؛ وقتی کودک فرمانبردار است و تلاش می کند تا قانون را اجرا کند نتیجه مثبت عملکرد خود خود را که همان رسیدن به هدف یا پاداش مقرر است، دریافت می کند، و زمانی که دستور را رعایت نمی کند چون کارش خطرناک، اشتباه و یا ممنوع است با پیامد ناخوشایند  مواجه می شود یا مورد بازخواست و تنبیه قرار می گیرد.

اگر بخواهید رفتاری را در کودکان تقویت کنید، یعنی بخواهید آن رفتار بیشتر انجام شود و ادامه پیدا کند، به آن توجه می کنید، جمله های تحسین آمیز به کار می برید و به فرد پاداش می دهید؛ اما اگر بخواهید رفتاری کمتر انجام شود یا خاتمه یابد دو راه وجود دارد، اولین راه این است که آن را تقویت نکنید یعنی به آن توجه نکنید، دومین راه این است که کاری کنید که رفتار مورد نظر پاداشی بهمراه ندارد؛ این پیامد برای کودک ناخوشایند است، یعنی کودک دوست ندارد با آن مواجه شود و برای اینکه آن را تجربه نکند باید رفتار نامناسبش را کنار بگذارد؛ این پیامد که منجر به کاهش یا از بین رفتن رفتار می شود، همان روش معروف یعنی تنبیه کردن است؛ بنابراین تنبیه پیامد ناخوشایندی است که شما برای پایان دادن به کارهای ناپسند یا نامطلوب کودک تعیین می کنید و به کار می برید.

ساده ترین شکل تنبیه، محروم کردن کودک از فعالیت و یا مسائل دلخواه اوست؛ شکل دیگر تنبیه، اعمال یک جریمه یعنی کاری است که کودک باید انجام دهد تا کار نامناسبش جبران شود یا نتیجه کارش را اصلاح کند؛ در واقع منظور اصلی از تنبیه که بسیاری از وقت ها فراموش می شود، روبرو کردن کودک با نتایج رفتارش و پیداکردن راه هایی است تا او یاد بگیرد آن نتایج ناخوشایند را دوباره تجربه نکند.

تنبیه نباید به صورت تهدید و ترساندن کودک باشد؛ وقتی رفتار نامناسب از کودک سر می زند تنبیه مقرر باید صورت پذیرد حتی اگر کودک احساس پشیمانی کند، معذرت بخواهد، التماس کند و وعده و قول دهد، تهدید یا پرخاشگری کند.

تنبیه باید با قاطعیت انجام گیرد گاهی والدین از ترس پیامدهای تنبیه یا چون فکر می کنند کارشان درست نیست، در اعمال تنبیه با شک و تردید و تاخیر رفتار می کنند؛ درواقع تنبیه یک هدف تربیتی بسیار مهم را دنبال می کند که به کودک می آموزد یک رفتار به چه دلیل نامطلوب است و چرا نبایستی آنرا انجام دهد.

ندا محمدی – کارشناس واحد سلامت روان مرکز بهداشت شهدای انقلاب