خانواده‌هایی که با پذیرش، درک و هوشمندی به تربیت فرزندان خود می‌پردازند، بزرگ‌ترین سپر دفاعی در برابر آسیب‌هایی چون اعتیاد برای نوجوانان خود خواهند بود.

به گزارش روابط عمومی مرکز بهداشت شهدای انقلاب، کارشناس سلامت روان این مرکز، با اشاره به اهمیت دوران نوجوانی به عنوان یکی از حساس‌ترین مراحل رشد انسان، اظهار داشت: نوجوانی دوره‌ای از زندگی است که فرد در جستجوی هویت، استقلال و پذیرش اجتماعی قرار دارد؛ در این مرحله، نوجوانان با مجموعه‌ای از چالش‌ها و تغییرات هیجانی، شناختی و اجتماعی مواجه‌اند که آن‌ها را نسبت به برخی رفتارهای پرخطر از جمله گرایش به مصرف مواد آسیب‌پذیرتر می‌سازد.

«ندا محمدی» با تأکید بر اینکه مصرف مواد در سنین پایین اغلب دلایل پیچیده و متعددی دارد، افزود: برخی از این دلایل به ویژگی‌های دوران رشد و تحولات طبیعی این دوره مربوط می‌شود؛ حس کنجکاوی، تمایل به تجربه‌ کردن ناشناخته‌ها، فشار همسالان و نیاز به تأیید اجتماعی، عواملی هستند که می‌توانند زمینه‌ساز اولین تجربه مصرف مواد در نوجوانان شوند.

او ادامه داد: مطالعات نشان می‌دهد که نوجوانان با وجود آگاهی نسبی نسبت به پیامدهای مصرف مواد، از توان مقاومت و مهارت کافی برای مقابله با فشارهای بیرونی برخوردار نیستند، در نتیجه طراحی و اجرای برنامه‌های پیشگیرانه در سطح خانواده می‌تواند نقش مؤثری در کنترل و کاهش رفتارهای پرخطر داشته باشد.

به گفته این کارشناس سلامت روان، پیشگیری اولیه از اعتیاد باید با افزایش آگاهی والدین نسبت به دلایل اصلی مصرف مواد آغاز شود؛ چهار علت اصلی در گرایش اولیه نوجوانان به مصرف مواد شامل کنجکاوی، کسب لذت، تلاش برای رهایی از مشکلات روحی، و استفاده تفریحی در جمع دوستان است؛ والدین در صورت آگاهی از این عوامل می‌توانند زمینه‌هایی که ممکن است نوجوان را به سمت مصرف مواد سوق دهد، شناسایی و کنترل کنند.

محمدی افزود: نقش والدین تنها در اطلاع‌رسانی خلاصه نمی‌شود، بلکه حضور فعال، حمایت‌گر و ساختار یافته آن‌ها در زندگی نوجوان نقش تعیین‌کننده‌ای در ایجاد عوامل محافظتی ایفا می‌کند؛ عواملی مانند خلق‌وخوی مثبت نوجوان، موفقیت تحصیلی، مهارت‌های اجتماعی، ارتباط سالم با همسالان و وجود ارزش‌های ضد مصرف مواد در خانواده، از جمله مواردی هستند که احتمال روی آوردن نوجوان به مصرف را کاهش می‌دهند.

از سوی دیگر، محمدی به وجود عوامل خطر‌ زا نیز اشاره کرد و گفت: نباید از این مسئله غافل شد که عوامل متعددی نیز نوجوان را در معرض آسیب قرار می‌دهند؛ از جمله این عوامل می‌توان به نگرش مثبت نسبت به مواد، ضعف در مهارت‌های مقابله‌ای، خلقیات تکانشی، تجربه شکست تحصیلی، یا حضور در جمع دوستان مصرف‌کننده اشاره کرد.

او در ادامه گفت: در حوزه خانواده، عواملی چون وجود والدین مصرف‌کننده مواد، خشونت خانگی، نبود ارتباط سالم میان اعضای خانواده، فرزند آزاری یا تربیت‌های سخت‌گیرانه و ناسازگار، خطر مصرف مواد در نوجوان را به شدت افزایش می‌دهند. همچنین عوامل اجتماعی مانند فقر، مهاجرت، محله‌های ناایمن و دسترسی آسان به مواد نیز از جمله زمینه‌های مهم در افزایش احتمال اعتیاد هستند.

ندا محمدی راهکارهایی مشخص برای والدین ارائه داد و افزود: برای پیشگیری مؤثر از گرایش فرزندان به سمت مصرف مواد، والدین باید رویکردی فعال، هوشمند و حمایتی داشته باشند. آموزش مهارت‌های زندگی، تقویت عزت نفس، تعیین مرزهای رفتاری مشخص، مشارکت دادن نوجوان در فعالیت‌های سالم و تفریحی، و ایجاد ارتباط صمیمی در خانواده از جمله گام‌هایی هستند که خانواده‌ها می‌توانند در این مسیر بردارند.

او خاطرنشان کرد: والدین باید بپذیرند که داشتن رابطه دوستانه برای نوجوانان طبیعی و ضروری است؛ جلوگیری افراطی از ارتباط نوجوان با همسالان نه‌ تنها اثر مثبتی ندارد، بلکه ممکن است منجر به پنهان‌کاری و کاهش اعتماد در روابط خانوادگی شود.

در پایان، محمدی تأکید کرد: نوجوان باید احساس کند که اشتباه کردن و داشتن مشکل بخشی طبیعی از مسیر رشد است و همیشه می‌تواند روی حمایت والدین خود حساب کند؛ خانواده‌هایی که با پذیرش، درک و هوشمندی به تربیت فرزندان خود می‌پردازند، بزرگ‌ترین سپر دفاعی در برابر آسیب‌هایی چون اعتیاد برای نوجوانان خود خواهند بود.