تولید شیر روندی است که در آن غدد پستانی توانایی ترشح شیر پیدا می کنند. این مرحله همراه با زایمان آغاز شده و شامل تغییرات بهم پیوسته ای است که طی 4 روز به تولید کامل شیر می انجامد که مرحله حساس و حیاتی در شیرسازی است، و در طی آن با افزایش چشمگیر حجم شیر، غلظت اجزای شیر نیز سریعا تغییر می کند.

نوزادان در روزهای اول زندگی، به‌طور طبیعی معمولاً 3 تا 8 درصد از وزن خود را از دست می‌‌دهند و اگر به‌ خوبی از شیر مادر تغذیه کنند در 10 تا 14روزگی دوباره به وزن هنگام تولد خود می‌‌رسند.

شیرخواران بیشترین وزن خود را در سه‌ماهه‌ اول زندگی به‌دست می‌‌آورند؛ هر نوزاد در طول سه ماه اول عمر خود، هر ماه حدود 600 تا 800 گرم وزن می‌‌گیرد و وزن‌‌گیری ماهانه کودک از فاکتورهای مهم رشد کودک به‌شمار می‌‌آید.

روش دیگری که برای تعیین کافی بودن شیر مادر برای شیرخوار به‌کار می‌‌رود، تعداد دفعات و حجم ادرار و مدفوع کودک است؛ به ‌طور کلی شیرخوار در روز اول تولد باید یک بار یا بیشتر دفع ادرار و مدفوع داشته باشد، همچنین در روز دوم و سوم نیز سه بار یا بیشتر دفع ادرار و دو تا سه بار یا بیشتر دفع مدفوع در هر روز داشته باشد.

علائمی که نشان می‌‌دهند کودک شیر کافی دریافت نکرده است

اگر شیرخوار پس از خوردن شیر باز هم بخواهد از پستان مادر تغذیه کند یا مدت زمان طولانی‌‌تری را برای مکیدن شیر صرف کند اغلب نشان‌‌دهنده‌‌ این است که به‌ میزان کافی شیر دریافت نکرده است؛ بنابراین در ماه‌‌های اولیه زندگی، مدت زمان و میزان شیر خوردن را به‌ عهده‌‌ خود نوزاد بگذارید زیرا اغلب نوزادان به ‌اندازه‌‌ نیاز خود از شیر مادر تغذیه می‌‌کنند.

رنگ مدفوع شیرخوار از دیگر عواملی است که از میزان کفایت شیر مادر خبر می‌‌دهد؛ از یک‌ماهگی به بعد تعداد دفعات دفع مدفوع به‌تدریج کاهش می‌‌یابد و ممکن است کودک هر چند روز یک بار اجابت مزاج کند که در این صورت اگر مدفوع او نرم و حجیم باشد مشکلی نخواهد داشت؛ اما مدفوع خشک یا سبزرنگ در شیرخواران می‌‌تواند نشان‌‌دهنده‌‌ تغذیه‌ ناکافی شیرخوار از شیر مادر باشد.

شیرخوارانی که شیر خشک می‌‌خورند، مدفوع حجیم‌‌تری نسبت به شیرخواران تغذیه‌شده با شیرمادر دارند؛ زیرا پروتئین شیر گاو دو برابر پروتئین شیر مادر است، که بیشتر آن فرم دیرهضم پروتئین (کازئین) است و پروتئین اضافی از بدن نوزاد دفع شده و باعث افزایش حجم مدفوع او می‌‌‌شود.

زهره ابجدبان، کارشناس سلامت خانواده و جمعیت مرکز بهداشت شهدای انقلاب