کودک آزاری عبارت است از، استفاده عمدی از قدرت، زور، تهدید و یا نیروی جسمانی علیه کودک توسط یک فرد و یا یک گروه که به سلامتی، حیات، رشد و عزت نفس کودک لطمه زده، و یا احتمال ایجاد صدمات بعدی را افزایش دهد.

خشونت علیه کودکان انواع مختلفی دارد که تحت تاثیر عوامل گوناگونی از جمله، خصوصیات و ویژگی های قربانی و مهاجم، محیط فرهنگی، اجتماعی و مادی قرار می گیرد.

در خانواده هایى که خشونت خانگى(خشونت علیه کودکان و زنان) در آنها اتفاق مى افتد، همه کودکان زیر 18 سال شاهد خشونت محسوب مى شوند؛ با اینکه کودکان شاهد خشونت بطور مستقیم قربانى خشونت محسوب نمى شوند، ولى در معرض خطر بیشترى از بدرفتارى، غفلت و کوتاهی از طرف مراقبین خود قرار دارند.

 از طرف دیگر مى توان انتظار داشت که این کودکان رفتارهاى مرتکبین و قربانیان خشونت را از اعضاى خانواده (پدر یا مادر) آموخته و این الگوها را در نسل هاى دیگر منتقل کنند؛ در واقع بیشترین موارد بدرفتاری با کودک در چارچوب خانواده و توسط یکی از اعضای بزرگتر خانواده به وقوع می پیوندد.

روانشناسان و روانپزشکان بر این باورند، که تنبیه بدنی راه مؤثری برای تربیت کودکان نیست، و فقط تاثیر موقت و کوتاه مدتی دارد که باعث افزایش خشونت، تنفر و انتقام جویی در کودکان می شود؛ تنبیه می تواند باعث شکل گیری انواع ترس در کودکان شده و اعتماد به نفس آنها را خدشه دار نماید.

انواع کودک آزاری

کودک آزاری جسمی، مانند آزار فیزیکی و رفتارهایی هستند که منجر به مصدومیت‌های فیزیکی غیرتصادفی می‌شوند؛ این موارد شامل صدمه غیرتصادفی، تنبیه فیزیکی شدید (که می‌تواند شامل صدمه فیزیکی بشود یا نشود)، تهدید‌ به صدمه فیزیکی، رفتارهای خطرناک به سمت کودک یا در اطراف کودک، که موجب وحشت و ترس در کودک شود.

کودک آزاری جنسی: لمس اندام جنسی کودک و یا تماس جنسی بین فرد بالغ و کودک که معمولاً با اعمال زور، فریب و اغوا نمودن قربانی انجام می شود.

کودک آزاری عاطفی: مواردی همچون تحقیر کردن شدید، طرد نمودن، حبس کردن، محرومیت عاطفی، برخورد خشونت آمیز، آزارهای کلامی شدید، کنترل شدید و نامعقول، ترساندن، انتظارات نامناسب، اعمال خشونت علیه همسر در برابر چشمان کودک ازجمله مصادیق کودک آزاری روانی-عاطفی به حساب می‌آید.

غفلت: به معنی کوتاهی در مراقب کودک از مراقبت مسئولانه فیزیکی و نظارت کافی بر رشد کودک می باشد. مصادیق آزار غفلت، می تواند شامل عدم توجه به سلامت، عدم توجه به امنیت، عدم توجه به تحصیل کودک، غفلت نسبت به تغذیه، استثمار کودک، اعتیاد کودک یا مصرف مواد و ازدواج کودک می‌باشد؛ همچنین قصور در فراهم کردن درمان‌های پزشکی‌لازم، عدم توجه به مسکن مانند: محل اسکان در خانه های تیمی مصرف مواد و یا فحشا، کارتن‌خوابی کودک و غیره، عدم توجه به تحصیل، مانند: ترک تحصیل یا منع از تحصیل، از موارد غفلت در کودک آزاری محسوب می شود.

بهره کشی اقتصادی: به معنای استفاده از کودک در کار یا فعالیتی است که منافع حاصل از آن نصیب دیگران می شود؛ مانند وادار نمودن کودک به کارگری، گدایی و نیز روسپیگری

همچنین به یاد داشته باشیم، یکی از مهمترین دلایل فرار نوجوانان از خانه و آسیب های متعاقب آن، تجربه خشونت در خانواده است؛ تحقیقات نشان می دهد که اثر خشونت هاى مداوم و طولانى مدت در کودکان پیش دبستانى مخرب تر است، و در این گروه از کودکان احتمال بیشترى وجود دارد که تحت تأثیر خشونت خانگی و رابطه نا ایمن با مادر ایجاد گردد.

بنابراین بسیار مهم است که جامعه و خصوصا والدین از اثرات خشونت خانگی بر رشد همه جانبه کودک آگاهی داشته باشند.

ندا خورشیدیان- کارشناس مسوول واحد سلامت روان مرکز بهداشت شهدای انقلاب